Nieadaptacyjne schematy w relacjach
Nieadaptacyjne schematy potrafią skomplikować relacje, utrudnić ich podtrzymywanie i zniechęcić do angażowania się w nowe. Ale z drugiej strony, wiemy nie od dzisiaj, że człowiek jest istotą społeczną. Potrzebuje do poczucia satysfakcji z życia, być w dobrych relacjach.
Dobre relacje czyli jakie?
Były takie badania, które miały pokazać kiedy, w jakim wieku i w jakich okolicznościach ludzie mają największą satysfakcję z życia. Hipotezy mówiły o długoterminowym związku, małżeństwie, rodzinie, dzieciach i pracy.
Co się okazało?
Największe poczucie spełnienia mieli ludzie w średnim wieku, którzy byli w wartościowych dla nich relacjach. Byli także zaangażowani w działania zgodne ze swoimi wartościami. Jedni byli w związku, inni nie. Jedni mieli dzieci, nawet wnuki, inni nie założyli rodziny. Niektórzy mieli pracę od wielu lat tę samą, inni zmieniali ją kilkakrotnie na przestrzeni kilku lat.
Co było wspólne?
Bycie w wartościowej relacji. Niekoniecznie partnerskiej, małżeńskiej czy romantycznej, ale w dobrych relacjach z różnymi ludźmi. Ważna była przynależność do jakiejś grupy, społeczności i działania zgodne z wartościami, dające poczucie sensu. Przykładem może być działalność w organizacjach pozarządowych, wykonywanie zawodu zgodnego ze swoimi wartościami i poglądami. Myślę, że wszystko to można nazwać działaniami w kierunku poczucia SENSU.
Poczucie osamotnienia
Samotność nie jest związana z liczbą relacji. Można czuć się samotną, będąc w związku, w małżeństwie lub w towarzystwie wielu osób. Zdarza się trzymać się kurczowo toksycznej relacji w lęku przed byciem samotną. Można też zamykać się na innych i nie podejmować ryzyka bycia w relacji i tym samym tkwić w błędnym kole. Myślenie o szczęściu w trybie warunkowym: „Jeśli…. to będę szczęśliwa” zakłada, że nie jesteśmy w swoim życiu w miejscu, w którym powinniśmy. Nieadaptacyjne schematy w relacjach sprawiają, że nie czujemy satysfakcji z relacji, związków i przyjaźni.
Nieadaptacyjne schematy w relacjach
Opuszczenie/Niestabilność więzi. Schemat ten najczęściej uruchamia się, gdy masz do czynienia z osobą nieprzewidywalną lub niedostępną. Pojawia się złość, strach i żal.
Nieufność/Skrzywdzenie. Ten schemat uaktywni się najpewniej, gdy masz do czynienia z kimś, kto twoim zdaniem może cię skrzywdzić lub zdradzić. Zaczynasz odczuwać złość i strach.
Deprywacja emocjonalna. Uruchamia się, gdy czujesz się samotny, gdy jesteś w relacji z osobą emocjonalnie zdystansowaną lub gdy nie masz poczucia, gdy jesteś rozumiany czy kochany. W momencie aktywowania tego schematu, najczęściej pojawiają się emocje: smutek, złość i przygnębienie (odczuwane jako samotność lub tęsknota).
Wadliwość/Wstyd. Schemat ten zazwyczaj uruchomi się, gdy zaczynasz się zbliżać do kogoś emocjonalnie i boisz się, że zauważy ona twoje braki. Może uruchomić się także gdy usłyszysz krytykę lub obawiasz się, że inni uznają cię za osobę niekompetentną lub niegodną zainteresowania. Emocje, które wtedy się uaktywniają to wstyd, złość i smutek.
Izolacja społeczna/Wyobcowanie. Ten schemat uruchamia się, gdy znajdziesz się w gronie osób, które sprawiają, że czujesz się inny lub odrzucony. Najczęściej zaczynasz wtedy czuć strach, niepokój, złość, wstyd i czujesz się samotny.
Zależność/Niekompetencja. Schemat ten zazwyczaj uruchamiają zmiany, wszelkie nowe sytuacje lub zakończenie związku z osobą, która dawała poczucie bezpieczeństwa. Pojawiają się wtedy: niepokój, strach i złość.
Porażka. Schemat może się uruchomić, gdy przebywasz w towarzystwie osób odnoszących sukcesy, które oceniasz, jako większe od twoich lub masz poczucie, że brakuje ci osiągnięć, talentów czy kompetencji. Najprawdopodobniej pojawią się: przygnębienie, wstyd, strach i złość.
Roszczeniowość/Wielkościowość. Uruchamia się, gdy sytuacja nie układa się po twojej myśli lub gdy twojej myśli lub kiedy twoje potrzeby i pragnienia nie są najważniejsze. Najsilniejszą emocją pojawiającą się w tej sytuacji jest złość.
Samopoświęcenie/Podporządkowanie. Schemat ten uruchamia się, gdy w danej sytuacji lub relacji liczą się najbardziej potrzeby innych, bądź gdy czujesz się kontrolowany przez innych. Możesz czuć się uwięziony w danej relacji. Strach i poczucie winy to emocje, które najczęściej towarzyszą uruchomieniu tego schematu.
Nadmierne wymagania/Nadmierny krytycyzm. Uaktywnia się, gdy masz poczucie, że nie sprostałeś swoim wymaganiom lub że inni im nie sprostali. Najważniejszą emocją towarzyszącą aktywacji tego schematu jest złość.
Jeśli zainteresował Cię ten tekst, zapraszam także tutaj, gdzie pisałam o problemach interpersonalnych.
Tekst zainspirowany lekturą książki „Relacje na huśtawce”.